آب و هوای فعال مریخ

شرایط آب و هوایی و اقلیمی مریخ، بسیار پویاتر از آنچه است که در سابق تصور می شد.

تفکر رایج این بود که مریخ سیاره ای است که آب و هوایش از زمان های بسیار دور غیرفعال شده است. حدود 3.5 میلیارد سال پیش، سیاره سرخ حوزه های وسیعی از آب درجریان داشته است. اما از آن پس مریخ به سیاره ای مرده بدل گشت به گونه ای که هیچ تغییری بر روی سطحش اتفاق نمی افتاد و به نظر می رسید که پس از آن زمان، آب و هوای مریخ دستخوش تغییر نشده باشد.

 

اکنون در مقاله ای تحقیقاتی، دانشمندان دانشگاه براون(Brown Univ.) بیان کردند که شرایط آب و هوایی و اقلیمی مریخ بسیار پویاتر از آنچه در سابق تصور می شد، بوده است. پس از بررسی تصاویر با وضوح بالا که توسط مدارگرد اکتشافی مریخ گرفته شده است، برای اولین بار محققان بطور مستند دریافتند که توده های یخی به ضخامت حداقل یک کیلومتر (0.6 مایل) و یا احتمالاً 2.5 کیلومتر (1.6 مایل) در 100 میلیون سال قبل در امتداد عرض های جغرافیایی میانی مریخ وجود داشته است. علاوه بر این، محققان معتقدند که سایر تصاویر بیانگر شناور و متحرک بودن یخچال های طبیعی در مناطق محدودی از مریخ در 100 تا 10 میلیون سال گذشته (مربوط به دو دوره زمینشناسی پیشین مریخ) است.

 

این سرنخ از فعالیت آب و هوایی مریخ بدان معناست که ممکن است شرایط اقلیمی سیاره سرخ مجدداً دستخوش تغییرات شود که می تواند به گمانه زنی هایی پیرامون اینکه آیا مریخ می تواند مأمنی برای حیات باشد و یا اینکه در گذشته حیات را تجربه کرده است، دامن زند.

 

جی دیکسون(Jay Dickson) از پژوهشگران بخش علوم زمینشناسی دانشگاه براون و سرپرست نویسندگان مقاله مذکور در ارتباط با این یافته جدید می گوید:"در گذشته تصور ما از مریخ، سیاره ای بود که از 3 میلیارد سال قبل تاکنون به طور کامل مرده و خاموش است. این کشف تازه، دیدگاه ما را از سیاره ای خشک و مرده به سیاره ای فعال و پوشیده از یخ تغییر داد."

 

در حقیقت دیکسون و همکارانش در تیم نگارش معتقدند که این تصاویر نشان می دهد مریخ چندین عصر یخی را پشت سر گذاشته است. در این عصرهای یخی عرض های جغرافیایی میانی سیاره از یخچال های طبیعی مستور بودند که با تغییرات در انحراف محوری سیاره از بین رفته اند. بدین ترتیب که انحراف محوری مریخ موجب شد تا از طریق دگرگون شدن میزان نور خورشید تابشی بر مناطق مختلف، شرایط آب و هوایی تغییر یابد.

دیکسون و سایر محققان تمرکز خود را متوجه ناحیه ای ساختند که شیار کولو – قله پهن پروتونیلوس ( Protonilus Mensae-Coloe Fossae) نامیده می شود. این ناحیه در عرض های میانی مریخ واقع شده است و به وسیله رشته کوهها، شماری از تپه های سرتخت و دره های با شیب تند که دشت های پست شمالی را از ارتفاعات بلند جنوبی مجزا می سازد، نقش زده شده است. گروه تحقیقاتی به طور خاص نظر به دره ای عمیق و تنگ واقع در دشت کم ارتفاعی دارند. تصاویر گویای وجود یخرفتهایی در این دره است. (مشابه آبرفت، سنگ و خاکی که در اثر تودههای یخ غلتان و یا یخچال ها جابجا و انباشته شود، یخرفت نامیده می شود. یخرفتها حدود و مرز پیشرفت یا پسرفت یک یخچال را مشخص می نماید. موقعیت خطوط یخرفتهای موجود در این دره بیانگر این است که یک یخچال طبیعی تا بالای دره در جریان و حرکت بوده است؛ که چنین امری طبق گفته دیکسون از نظر فیزیکی محال است.

در عوض اعضای گروه استنباط نمودند که یخ موجود در دشت اطراف بتدریج به ارتفاعی بیش از دیواره های دره رسیده است و متعاقباً درون دره سرریز گشته است. طبق اندازه گیری های پیشین ارتفاع میان دشت و لبه دره، اعضای تیم محاسبه نمودند که ضخامت توده یخ بایستی یک کیلومتر باشد. اما بر اساس فرضیه سرریزش یخ، در قطورترین قسمت ها ضخامت می تواند به 2.5 کیلومتر نیز در طی دوره ای زمانی که نویسندگان مقاله آن را “the late Amazonian” (عصر آمازون اخیر) نامیده اند، رسیده باشد. عصر آمازون دوره­ای از 1.8 میلیارد سال پیش مریخ تا به امروز است.

 این یافته می تواند دال بر بحث حیات روی مریخ از طریق تقویت موضوع آب مایع باشد. یخ می تواند به دو طریق ذوب شود: ار طریق دما یا از طریق فشار. آنچنان که می دانیم در جو و محیط مریخ پدیده تصعید غالب است. پدیده ای که بواسطه آن مواد جامد به طور مستقیم به بخار تبدیل می گردند. اما توده های یخ می توانند چنان فشار زیادی را به قسمت های زیرین اعمال کنند که آب مایع تولید شود؛ که باعث می گردد تخمین ضخامت یخچال ها و توده های یخی پیشین و یا تحتانی تر، دشوار باشد. 

 دیکسون همچنین به یک لوب(lobe) که در سراسر دره امتداد یافته است، توجه دارد. وی در آنجا یخرفتی نیمه دایروی مشاهده نمود که از یک انشعاب قدیمی به دشت اطراف ریخته شده بود. این لوب بر روی رسوبات یخی قبلی قرار داشت که به نظر می آید سرنخی از وجود یخچال های بیشتری باشد. هرچند زمین شناسها نتوانستند قدمت هیچ یک از آن دو را تخمین بزنند ولی از ظواهر امر این طور بر می آید که مربوط به دو دوره زمینشناسی قبل تر باشند که در آن دوره ها یخبندان رخ داده است. این امر به نظریه ای که بیان می دارد آب و هوای مریخ در گذشته دستخوش عصرهای یخی شده است، دامن می زند.

رادیو نجوم

همزمان با روز جهانی نجوم، رادیو نجوم به طور رسمی افتتاح شد. گزارش‌های خود را از روز نجوم، برای این رادیو ارسال و در مسابقه‌ی روز نجوم شرکت کنید.

رادیو نجوم وبگاهی با موضوع ستاره شناسی، فضا و علوم مرتبط با آن است که اطلاع رسانی با استفاده از فن آوری‌های نو در شبکه جهانی اینترنت از مهمترین اهداف آن به شمار می‌رود. این وبگاه فعالیت خود را از اسفند سال 86 به طور آزمایشی آغاز کزده است و امروز، همزمان با روز نجوم سال 1387، افتتاح می‌شود. این رادیو با همکاری موسسه آسمان و طبیعت پارس  و پایگاه اطلاع رسانی آسمان پارس فعالیت می‌کند.

 رادیو نجوم در نظر دارد تا مسابقه‌ای با موضوع گزارش‌های ارسالی از هفته و روز نجوم برگزار نماید. علاقمندان می‌توانند به دو صورت تماس تلفنی با پیامگیر 24 ساعته رادیو و یا ارسال فایل صوتی به ایمیل این رادیو در مسابقه شرکت نمایند.

برای شنیدن رادیو و دریافت اطلاعات بیش‌تر به وبگاه رادیو نجوم مراجعه کنید:

http://www.radionojum.com

فضاپیما‌ی ناسا مسیر طوفان شدید زحل را دنبال می‌کند

فضاپیما‌ی کاسینی در حالی به زیر نظر داشتن رویداد‌های زحل ادامه می‌دهد که طوفان الکتریکی قدرتمندی با آذرخش‌هایی 1000 برابر قوی‌تر از آذرخش‌های زمین٬ به شدت ادامه دارد.

دانشمندان به کمک ماموریت کاسینی- هویگنس ناسا این آذرخش قابل رویت و پدیدآورنده‌ی طوفان را دنبال کرده‌اند. این مشاهده طولانی‌ترین مشاهده‌ی پیوسته‌ی طوفان الکتریکی است که تاکنون کاسینی به تصویر کشیده است.

طوفان‌های الکتریکی زحل به طوفان‌های تندری زمینی٬ البته در مقیاسی بزرگتر٬ شباهت دارند. طوفان‌های زحل قطر‌های چندین هزار کیلومتری (هزاران مایل) دارند و و آذرخش این طوفان‌ها، سیگنال‌های رادیویی با قدرت هزاران برابر طوفان‌های مشابه زمینی ایجاد می‌کند.

عکس‌های رنگی این طوفان‌ها در http://saturn.jpl.nasa.gov ٬ http://www.nasa.gov/cassini  و http://ciclops.org قابل دسترس هستند.

درخشش آذرخش در خلال این طوفان سرسخت٬ موج‌های رادیویی به نام تخلیه‌ی بارهای الکتروستاتیکی زحل تولید می‌کند که برای اولین بار توسط تجهیزات علوم امواج پلاسمایی و رادیویی در 16 آذر‌ماه 1386 آشکار شد. دوربین‌های تصویر‌برداری کاسینی موقعیت و ظاهر طوفان را اولین بار در 25 آذر‌ماه همان سال٬ یک هفته پس از آن٬ به تصویر کشیدند.

جورج فیشر (George Fischer)٬ عضو دائم تیم علوم امواج پلاسمایی و رادیویی دانشگاه آیوا گفت:" فوران‌های رادیویی الکتروستاتیکی بیشینه و کمینه‌ای (از 5 ماه پیش تا کنون) داشته‌اند٬ طوفان‌های مشابهی در سال‌های 2004 و 2006 مشاهده شد که هر کدام تقریبا یک ماه ادامه داشتند اما این طوفان طولانی‌تر از آن‌ها بوده است و تقریبا پس از دو سال ظاهر شده است.

این طوفان جدید در نیمکره‌ی جنوبی زحل٬ در منطقه‌ای که دانشمندان به آن "گذرگاه طوفان" لقب داده‌اند- مکانی که قبلا طوفان‌های تندری مشاهده شده بودند٬ واقع شده است. اولیانا دیودیانا (Ulyana Dyudina)-  عضو دائم تیم تصویر‌برداری کاسینی٬ انجمن تکنولوژی کالیفرنیا- گفت:" برای مشاهده‌ی این طوفان‌ها دوربین‌های تصویر‌برداری باید در مکانی و زمانی مناسب عکس‌برداری کنند و هر زمان که دوربین‌ها طوفان را مشاهده می‌کنند٬ فوران‌های رادیویی آنجا هستند".

تجهیزات موج پلاسما- رادیویی کاسینی طوفان را در هر بار دیده شدن آشکار می‌کنند. این رویداد هر 10 ساعت و 40 دقیقه- طول تقریبی یک روز زحل- رخ می‌دهد. هر چند ثانیه یک‌بار طوفان یک پالس رادیویی به مدت 0.1 ثانیه منتشر می‌کند که این موج خصوصیت آشکار آذرخش و تخلیه‌ی بارهای الکتریکی است. این امواج رادیویی حتی هنگامی که طوفان فراسوی افق کاسینی قرار می‌گیرد نیز آشکار می‌شود و این نتیجه‌‌ای از خمیدگی امواج رادیویی توسط جو سیاره است.

منجمان غیر حرفه‌ای این طوفان را در عمر 5 ماهه‌ی آن دنبال کرده‌اند. فیشر گفت:" از آنجایی که دوربین کاسینی نمی‌تواند هر روز مسیر طوفان را دنبال کند٬ اطلاعات این منجمان بسیار ارزشمند است و من در ارتباط دائم با منجمان سرتاسر دنیا هستم."

این طوفان با عمر طولانی احتمالا اطلاعاتی از روند گسترش فعالیت‌های آذرخش بر روی زحل به همراه خواهد داشت. دانشمندان کاسینی به تصویر برداشتن از گذرگاه طوفان در طول تغییر فصول و تا آغاز پاییز در نیمکره‌ی جنوبی سیاره ادامه خواهند داد.